Als je een beetje met ons bekent bent dan weet je dat er steeds meer bewoners georganiseerd in en vanuit de Moerwijk Coöperatie zich inspannen om Moerwijk weer de wijk te maken waar Harrie Jekkers net als vroeger best wel weer zou willen wonen.
Dat betekent werk wat in de wijk moet gebeuren zoveel mogelijk door ons als wijkbewoners zelf betaald te laten uitvoeren. En van ‘de tegenprestatie een talentontwikkel-traject te maken. Zodat iedereen een bijdrage naar vermogen aan de verbetering van de wijk kan leveren.
Dus niet een Bullshitjob maar een Basisbaan!
Maar hoe realistisch is het plan voor basisbanen in de wijk zelf? En wat zijn de randvoorwaarden? Goeie vraag! Daarom delen we hier het verslag van een haalbaarheidsstudie naar de WijkBasisBaan uit Rotterdam.
WijkBasisbaan de achtergrond
Het idee achter de basisbaan is vrij simpel. In Nederland staan (pre-corona) ongeveer een miljoen mensen aan de kant, die willen en kunnen werken en toch maar niet aan de slag komen. Samen met de groep deeltijdwerkers op zoek naar extra uren werk, vormen zij het totaal onbenut arbeidspotentieel. En ondanks al het (nieuwe) overheidsbeleid, zoals de Participatiewet, blijven de kansen op werk voor dit segment werkzoekenden laag en daalt het armoederisico slechts mondjesmaat, zelfs in economische gunstige perioden zoals 2019. De basisbaan moet uitkomst bieden, onder andere in de gemeente Rotterdam.
Initiatiefvoorstel Rotterdamse WijkBasisBaan
Vorig jaar is in de gemeenteraad van Rotterdam een initiatiefvoorstel van PvdA en CDA over de WijkBasisBaan ingediend. In dit voorstel werd geconstateerd dat een grote groep Rotterdammers langdurig afhankelijk is van een uitkering en graag wil werken. Maar dit lukt onvoldoende via regulier werk op de markt.
Van de circa 21.000 van de 33.500 inwoners die een bijstandsuitkering ontvangen is de afstand tot de arbeidsmarkt zo groot, dat zij geen re-integratievoorzieningen (meer) krijgen aangeboden. Deze doelgroep kent vele vormen van (multi-)problematiek, denk aan het hebben van schulden, taalachterstand, huiselijk geweld, licht verstandelijke beperking, et cetera.
Verder kenmerkt deze groep zich door een gemiddelde leeftijd van 53 jaar en gemiddelde bijstandsduur van 11 jaar. Aan deze mensen vraagt de gemeente niet langer om mee te doen met re-integratieactiviteiten, maar wel om actief te participeren in de samenleving door het uitvoeren van een tegenprestatie, bijvoorbeeld mantelzorg, het volgen van beweegtraining of het verrichten van vrijwilligerswerk (voor 20 uur per week of naar vermogen).
Onderzoek laat zien dat het verrichten van een tegenprestatie onvoldoende werkt als opstap naar de reguliere arbeidsmarkt. En tegelijkertijd blijft er -volgens de initiatiefnemers van het voorstel – in de stad veel zinvol en maatschappelijk nuttig werk liggen dat niet via de markt of vrijwilligerswerk wordt ingevuld.
De initiatiefnemers van de basisbaan zijn van mening dat dit werk kan worden uitgevoerd via WijkBasisBanen; dat is volwaardig werk, uitgevoerd tegen een beloning op het niveau van het wettelijk minimumloon en voor een deel gefinancierd via de uitkering, aangevuld met gelden vanuit private organisaties, (semi)publieke organisaties en/of van burgers.
In opdracht van de gemeente Rotterdam hebben we deze gedachtegang voorgelegd aan 18 vertegenwoordigers in drie Rotterdamse wijken (Afrikaanderwijk, Zevenkamp en Blijdorp), 10 vertegenwoordigers van het Rotterdamse bedrijfsleven, 7 activeringscoaches en 19 langdurig werkzoekenden.
Wijkbewoners: lokale behoeften centraal en geen ‘bullshit jobs’
De WijkBasisBaan start bij het centrale idee dat het werk moet bijdragen aan de oplossing van een maatschappelijk probleem en dat het tegelijkertijd perspectief biedt aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Denk bijvoorbeeld aan werkzaamheden als het tegengaan van eenzaamheid onder ouderen, huiskamerassistentie in de zorg, wijkconciërges of het geven van computercursussen aan laaggeletterden. Om zicht te krijgen op wat Rotterdammers precies willen, zijn we in gesprek gegaan met wijkbewoners.
Een breed gedeelde opvatting is dat bestaande wetgeving en re-integratie-inspanningen in de beleving van de gesproken wijkbewoners mensen zonder werk te weinig zicht biedt op (duurzaam) betaald werk. Een WijkBasisBaan biedt een uitgelezen kans om inactiviteit op de arbeidsmarkt te koppelen aan het tegengaan van een maatschappelijk probleem. Iemand zegt hier bijvoorbeeld over: ‘Tegenstellingen nemen in deze tijd snel toe. Dan heb je ogen en oren in de wijk nodig. Dat lijkt mij een prima win-win. Je stimuleert mensen om wat te gaan doen en lost tegelijkertijd problemen op. Kun je weinig op tegen hebben.’
Signalerende functies (zoals conciërges en buurtbrigadiers) en ‘klussenwerk’ in en om huishoudens (zoals boodschappendiensten en tuinonderhoud) zijn veelgenoemde voorbeelden van mogelijke basisbanen door wijkbewoners. Dit zijn werkzaamheden die sterk overeenkomen met vergelijkbare projecten die zich richten op activering van langdurig uitkeringsgerechtigden, zoals in Den Haag (‘STiP-banen’) en Amsterdam (de ‘Werkbrigade’).
Toch is het werk dat volgens de respondenten (grotendeels) blijft liggen. Omdat de reguliere economie dit werk onvoldoende oppakt is er van (grootschalige) verdringing geen sprake, hoewel een verdringingstoets nog steeds is aan te raden. Zeker wanneer het gaat om klussendiensten kan er altijd sprake zijn van enige mate van verdringing (denk aan de groep zzp’ers die actief is in de kluseconomie). Ook wordt een deel van het werk al door (onbetaalde) vrijwilligers gedaan, wat door onze gesprekspartners overigens niet als groot probleem wordt gezien. Hulpvragen in de samenleving worden sowieso complexer en overbelasting van vrijwilligers dreigt, met name in het zorgdomein.[7]
Verder wordt door wijkbewoners aangetekend dat het concept WijkBasisBaan naar verwachting het meest ‘rendeert’ in buurten en wijken waar de sociaaleconomische uitdagingen groter zijn en de financiële welvaart van inwoners lager. Vertegenwoordigers van Rotterdamse wijken geven aan dat er minder enthousiasme is zodra er ‘bullshit jobs’ worden gecreëerd. Oftewel: onzinnige taken, waarbij niet zelden wordt verwezen naar ‘de zoveelste koffiejuffrouw of -meneer’. De ontwikkeling van het type werk moet daarom altijd zijn oorsprong vinden in de lokale behoeften van mensen in Rotterdamse buurten en wijken.
Bedrijven en organisaties: zoektocht naar een sluitende businesscase
De WijkBasisBaan kan op enthousiasme rekenen van wijkbewoners, maar hoe zit dit voor het bedrijfsleven? Hiervoor zochten we contact met vertegenwoordigende personen uit private en (semi-)publieke organisaties, zoals Facilicom, RET, MKB Rotterdam-Rijnmond, het Havenbedrijf, woningbouwcorporaties en een lokale supermarkt. We hebben deze deelnemers gevraagd wat zij als kansen en drempels beschouwen om van de WijkBasisBaan een succes te maken.
Net als de wijkbewoners zijn de gesprekspartners vanuit bedrijven en organisaties van mening dat de introductie van WijkBasisBaan een goede manier kan zijn om langdurig werkzoekenden (weer) te laten participeren in de maatschappij. Ook noemen zij dezelfde typen werkzaamheden als de vertegenwoordigers vanuit de Rotterdamse wijken.
Kritisch zijn ze ten aanzien van de opschaalbaarheid: zijn er wel voldoende (zinnige) banen van voldoende urenomvang en zijn er wel voldoende bedrijven bereid om hieraan mee te betalen? Vooralsnog lijkt dit laatste punt twijfelachtig. Naar verwachting zal de gemeente daarom het voortouw moeten nemen, in ieder geval in een pilotfase. Hierbij zal op kleine schaal geëxperimenteerd moeten worden, bijvoorbeeld door aan te sluiten bij lopende SROI-afspraken, leerwerkakkoorden of via de inzet van resultaatfinanciering, gebouwd rondom een brede maatschappelijke coalitie.
Het instrument van Social Impact Bonds kan een manier zijn om concreet invulling te geven aan resultaatfinanciering van een WijkBasisBaan, in het bijzonder tegen de achtergrond van de huidige coronacrisis waarbij gemeentelijke budgetten onder druk staan. Rond een maatschappelijk probleem (bijvoorbeeld een minder leefbare wijk) wordt dan een financier gezocht (vaak een vermogensfonds) en die wordt vervolgens gekoppeld aan de overheid (deze partij zorgt voor de ‘screening’ van kandidaten; de gemeente) en een uitvoerder (deze partij is feitelijk de ‘banenmakelaar’ in de wijk en zorgt voor het matchen van klussen en kandidaten; bijvoorbeeld een wijkcoöperatie).
Beoogde resultaten kunnen liggen in leefbare wijken, een duurzame arbeidsparticipatie en/of in een dalend zorggebruik van mensen zonder werk. Zodra de resultaten zijn behaald, betaalt de overheid de financier terug, inclusief een rendement op de gemaakt financiering. Een dergelijke ‘wijkimpactbond’ kan een praktische manier zijn om de impasse rondom het uitblijven van een businesscase (op korte termijn) tegen te gaan. Want wat vooralsnog mist, is een goed doortimmerde businesscase. Illustratief hiervoor is het volgende citaat: ‘Het idee achter de WijkBasisBaan is goed. Maar wat levert het op? (…) stel je begint met opgehaalde banen uit een wijk. Dan zou je kunnen denken aan opbrengsten zoals een betere leefbaarheid of een betere gezondheid van mensen, dat denken zet je dan centraal (…) en bouw je een casus (…) maar toch: what’s in it for me?’
De rest van het verslag is te lezen op de website van de Wiardi Beckmanstichting
NB
Op weg naar de Gemeenteraadsverkiezingen delen we regelmatig inzichten die zouden moeten kunnen leiden tot een mens- en Moerwijk-waardig beleid.
Samenwerken in Moerwijk?
Bent u actief in Moerwijk of wilt u in Moerwijk actief worden en bent u op zoek naar gemotiveerd buurttalent? Dan bent u bij ons aan het juiste adres!
Wij gaan graag het gesprek met u aan om te kijken hoe we samen aan een betere buurt en wijk kunnen bouwen! Vul onderstaand formulier in en we zitten binnen ‘no time’ om tafel!
Over de Moerwijk Coöperatie
De Moerwijk Coöperatie is een coöperatieve bewonersorganisatie en bewonersbedrijf in 1.
Dat betekent dat we als bewoners samen kijken wat er in en aan de wijk moet gebeuren en samen met de gemeente er werk van te maken en op deze manier (basis)banen mee te creeëren.
Wil je meebouwen aan een betere buurt en wijk? Meld je dan aan en doe mee!
Ontvang je nu een bijstandsuitkering? Geen probleem! We hebben een afspraak met de gemeente voor buurttalenten zoals jij
Aanmelden als buurttalent voor een basisbaan
